Daima iddia etmişimdir: Türkiye’de her şeyden önce israfın; enerji, su, özellikle gıda kayıplarının düzeyinin belirlenmesine ve sonuçlarının ciddi bir tehlikeye uyarı niteliğinde duyurulmasına ihtiyaç vardır.

Hani, her şeyin başı derler ya, o misal.. İsraf, tasarruf ve bilinç.. 

- DÜNYADA DURUM

Geçtiğimiz son birkaç ayda, küresel enflasyondaki artış pek çok Avrupa ülkesinde enerji kriziyle mücadele planlarının devreye sokulmasını sağladı. Artan elektrik ve gaz fiyatlarıyla ‘başa çıkamayan’ Avrupa ülkeleri peş peşe, enerjide tasarruf eylem planını açıkladı.

Almanya'nın ‘duş süresini kısaltma’ tavsiyesini, İtalya, İspanya ve Yunanistan'da ‘klimalara müdahale’ haberleri izledi.

Fransa'da enerji krizinin yeni bir protesto dalgası oluşturacağı konuşulurken, kimi ülkeler sokak aydınlatmalarının gerekli olan asgari düzeye indirilmesi için çalışma başlattı.

Güney'de, Akdeniz Avrupa'sında tedbir haberleri birbirini izlerken, Kuzey Avrupa'dan, İskandinav ülkesi Danimarka'dan dünyaya seslenen Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol, dikkat edilmesi gereken bir uyarıda bulundu:

"Dünya birinci küresel enerji krizini yaşıyor."

- 500 BİN EURO’YA KADAR PARA CEZASI

Tasarruf bununla da sınırlı kalmadı, Avrupa ülkelerinde.

İspanya'da sol koalisyon hükümeti, ülkedeki gıda israfını önlemek amacıyla bir dizi kararlar alarak, önlemlere uymayanlara 500 bin Euro’ya kadar para cezası verilmesini öngören yasa tasarısını kabul etti.

İspanya'yı bu kararı almaya iten neden, ülkenin Tarım Bakanlığı verilerine göre 2020'de İspanya'da kişi başına ortalama 31 kilogram/litreden toplam 1 milyar 364 milyon kilogram/litre gıda ürünün çöpe atılmış olması.

İspanya, Avrupa Birliği ülkeleri içinde Fransa ve İtalya'nın ardından gıda israfını önlemeye yönelik yasa çıkaran 3'üncü ülke oldu.

- TÜRKİYE'DE DURUM

Peki ya Türkiye.. En basit haliyle duruma göz atarsak:

BM Gıda İsrafı Raporu'na göre, her yıl 11,3 milyon tondan fazla gıda çöpe atılıyor.

Her yıl kişi başına evlerde 93 kg, restoranlarda 28 kg ve satış noktalarında 16 kg yiyecek çöpe gidiyor.

Bu sayılara göre Türkiye, dünya genelinde en fazla gıda israfının yapıldığı ülkeler arasında.

İsraf kalemlerinin başında da ekmek geliyor:

Bir ailenin yıllık ekmek israfı aylık eğitim masrafına denk.

- EKONOMİMİZE ETKİSİ

Türkiye İsrafı Önleme Vakfı 2022 Yılı İsraf Raporuna göre ise Türkiye, milli gelirinin yaklaşık yüzde 15’ini israf ediyor.

Gayrisafi Yurt İçi Hasılanın 2021 yılında 7 trilyon 209 milyar 40 milyon TL olarak gerçekleştiği göz önüne alındığında, ülkemizde israf edilen kaynak yaklaşık 1 trilyon 81 milyar lira.

Bu israfı engellemiş olsak;

* Her biri 850 bin lira değerinde 1 milyon 272 bin konut yapılabilir ve konut sorunu tamamen çözümlenme yoluna gidilebilirdi.

* Her birisi 600 yataklı ve tanesi 70 milyon lira değerinde 15 bin 447 hastane ülkemizdeki sağlık sistemini tamamen rahatlatmış olurdu.

* Her biri 6 milyon 600 bin lira değerinde 16 derslikli 163 bin 841 ilkokul ve ortaokul yapılarak, eğitimde fiziki kapasite arttırılarak her dershanede 30 öğrencinin okutulması hedefi yerine getirilmeye başlanmış olabilirdi.

* Kilometresi 4 milyon 950 bin lira olan 218 bin 455 km otoyol yapılarak ülke kalkınması için gerekli ulaşım alt yapısı tamamlanırdı.

* Her bir ihracatçı firmaya veya KOBİ’ye 500 bin lira kredi verilmiş olsaydı, 2 milyon 162 bin işletmeye kredi verilebilirdi.

* Yoksulların gelir getirici bir faaliyette bulunması çerçevesinde, her bir dar gelirliye yıllık 50 bin lira vatandaşlık geliri verilmesi durumunda, Türkiye’de 21 milyon 627 bin kişiye ulaşılarak gelir dağılımındaki adaletsizliğin azaltılmasına katkı sağlanırdı.

* Ortalama aylık öğretmen maaşının 6 bin 500 lira olduğunu varsaydığımızda söz konusu meblağla 13 milyon 863 bin öğretmenin yıllık maaşı karşılanabilirdi.

* Ortalama memur maaşının 9 bin lira olduğunu varsaydığımızda söz konusu meblağla 10 milyon 12 bin memurun yıllık maaşı karşılanabilirdi.

* Koronavirüs küresel salgını sürecinde büyük zorluklar çeken esnafa 1 yıl boyunca aylık 5 bin lira tutarında destek verilseydi, bu miktarla 18 milyon 22 bin esnafa yardım edilebilirdi.

* Koronavirüs küresel salgını sürecinde çiftçilere yıllık 50 bin lira tutarında destek verilseydi, bu miktarla 21 milyon 627 bin çiftçiye yardım edilebilirdi

* Koronavirüs küresel salgını sürecinde destek amacıyla 1 yıl boyunca aylık 3 bin lira tutarında 30 milyon 37 bin emekliye destek verilebilirdi.

* Koronavirüs küresel salgını sürecinde 1 yıl boyunca aylık 4 bin lira tutarında 22 milyon 528 bin işsiz ve yardıma muhtaç kişiye destek verilebilirdi.

- ÇÖZÜM?

İşin bu kısmı şüphesiz uzmanların işi..

ABD Tarım Bakanlığı Ekonomik Araştırma Servisinden Jean C. Buzby ve Jeffrey Hyman’in 2012'de kaleme aldıkları çalışmalarında vurguladıkları gibi;

“Gıda israfı, gıda tedarik zincirinin her seviyesinde müdahale gerektiren önemli bir sorun. Yapılan gıda israfı büyük ekonomik kayıpların yanında iş gücü, ekilebilir arazi, enerji, su, gübre gibi küresel iklim krizini tetikleyen diğer kaynakların aşırı kullanımına sebep olmaktadır.”

Hatırlatmakta fayda var; Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nun 18 Temmuz 2019 tarihli 105’inci Birleşiminde onayladığı On Birinci Kalkınma Planı’nın (2019-2023) ilgili başlıklarının bir an önce uygulanmasının vakti gelmiş hatta geçmektedir:

“Gıda kayıp ve israfının önlenmesi için tüketici bilinci artırılacaktır.” ve “Gıda güvenliğini teminen etkin stok yönetimi, arz zincirinde kayıpların azaltılması, israfın önlenmesi, piyasaların düzenlenmesine yönelik kural ve kapasitelerin geliştirilmesi sağlanacaktır.”

Son sözüm, hiç ayrımsız, herkesi eleştiren, kendileri dışında hiç kimseyi ve hiçbir şeyi beğenmeyenlere:

İğneyi kendimize batırmanın zamanıdır..